تاب آوری- بخش دوم: افراد تاب آور؛ سازمان های تاب آور

شاید با مثال هایی که برای روشن شدن مفهوم تاب آوری زده ایم، اینگونه فکر کنید که تاب آوری صرفا دوام آوردن در برابر مسائل، بحران ها و تغییرات است. آری! هست! اما فقط این نیست. تاب آوری در دل خود، هم مفهوم بازسازی دارد و هم مفهوم رشد! مانند « چالش».

تاب آوری مهارت و توانمندی به حساب می آید، اما نه فقط مهارت و توانمندی بازسازی و دوباره ایستادن و شروع دوباره، بلکه مفهوم رشد هم در خود دارد. دوباره شروع می کنیم و رشد می کنیم؛ بیشتر از قبل. تاب آوری، ظرفیت و توانمندی بازسازی و رشد بعد از مواجه شدن با سختی ها و تغییرات است.

مانند گیاهانی که بعد از پیرایش و هرس شدن، رشدشان بیشتر و بیشتر می شود و از قبل هم بلند تر و قوی تر می شوند. تاب آوری مفهوم عجیبی است و دارای مکانیسم جالبی است. ما را در برابر مشکلات، سختی ها و تغییرات مقاوم و توانمند می کند، و نیز موجب رشد مضاعف ما پس از آن مشکلات، سختی ها و تغییرات می شود.

یعنی ما تاب آوری را ایجاد می کنیم، و سپس تاب آوری ما را بازتولید و در مسیر رشد مجدد قرار می دهد. یعنی چرخه ای ایجاد می شود که زیاد شونده است. هر چه تاب آورتر باشیم، بهتر و بیشتر رشد می کنیم. هر چه ما، سازمان ها و کسب و کارهایمان در برابر تغییرات و نوسانات و بحران ها، تاب آور تر باشیم، بهتر و غنی تر خواهیم بود. پس تاب آوری، فرایند سازگاری در هنگام مواجه شدن با دشواری ها، آسیب ها، فجایع، تهدیدها و حتی حجم زیادی از استرس مانند مشکلاتی در خانواده و روابط، مشکلات جدی سلامتی یا استرس در محل کار و استرس های مالی است.

تاب آوری، یک مهارت و توانایی برای پیش بینی، آمادگی، پاسخ و سازگاری با رخدادهاست؛ هم تغییرات و شوک ناگهانی، و هم تغییرات تدریجی و نرم! تاب آوری یعنی انطباق پذیر بودن، توان رقابتی، چابکی و استحکام است.

مجمع جهانی اقتصاد در گزارش آینده شغلی خود، که به تازگی منتشر کرده است، ۱۰ مهارت ضروری در سال ۲۰۲۵ میلادی را بیان کرده است. جالب است که بدانید که یکی از این ۱۰ مهارت ضروری، تاب آوری، تحمل اضطراب و انعطاف پذیری است و آن را جزء دسته کلی مهارت های حل مساله دسته بندی کرده است و این یعنی، ما با تاب آوری به حل مسائل می پردازیم. به بیان دیگر تاب آوری مهارت یا ابزاری است برای حل مساله!

در دنیای واقعی و بخصوص در کسب و کارها، اصولا مسائلی پیش می آید که ما آنها را پیش بینی نکرده بودیم. زیرا با محیطی زنده، پویا و به شدت متغیر و نیز رقبا سر و کار داریم و این یعنی هر لحظه باید منتظر تغییر و یا بازی جدیدی بود.

مانند یک تیم فوتبال! که مربی آن هر چقدر هم مربی توانمند و کارکشته ای باشد، و توانایی پیش بینی شرایط مختلف و طراحی راهکار و روش برای مقابله با آن  و نیز توانایی بازی خوانی از تیم حریف را داشته باش و بتواند آمادگی لازم را به تیم خود بدهدِ، اما باز هم چون تیم حریف هم فکر می کند و از زوایای مختلفی به بازی نگاه می کند، ممکن است شرایطی را ایجاد کند که نه از قبل پیش بینی کرده باشیم و نه حتی در لحظه توان پیش گیری از آن را داشته باشیم و این یعنی ممکن است ما را تحت فشار قرار دهند و یا حتی برای لحظاتی شیرازه تیم ما از هم بپاشد!

اما یک تیم تاب آور، می تواند به سرعت خود را جمع و جور کرده و ترکیب اولیه را به دست آورد و یا به ترکیب جدیدی بر اساس شرایط در آید و بتواند از فشار خارج شده و نبض بازی را در اختیار بگیرد. تاب آوری همان چیزی است که « قابلیت بازگشت به حالت اول» نامیده می شود و چون دنیای امروزه دنیای بی ثبات، نامعلوم، پیچیده و توام با عدم قطعیت است، پس نوسانات و موج های زیادی را بر ما ایجاد خواهد کرد، پس برای ماندن، حرکت کردن و موفق شدن، باید تاب آور باشیم. فرد تاب آور، تیم تاب آور، سازمان تاب آور و….

وقتی سبک زندگی سالم را انتخاب می کنیم، روش تغذیه مناسب، ورزش، خواب خوب و با کیفیت، نظم در برنامه های روزانه، پرهیز از مصرف خوراکی های ناسالم و مضر و … بدن ما را به سلامتی می رساند و ایمنی بدن ما را بالاتر می برد. این سخن، به این معنی نیست که ما دیگر بیمار نمی شویم! ممکن است به بیماری مبتلا شویم، اما بدن ما به عنوان یک بدن سالم، توانایی مقابله با بیماری را دارد و ساز و کارهای درونی ما بهتر می توانند بر بیماری و عوامل آن غلبه کنند؛ این یعنی ما بدنی ایمن داریم.

در خصوص تاب آوری سازمانی، یا کسب و کارهای تاب آور هم وضع به همین منوال است. برای روشن تر شدن موضوع، خوب است نگاهی به برخی آمار و ارقام بیندازیم: استرس! موضوعی شایع در زندگی و نیز در محیط های کار که از آن با عنوان « استرس شغلی» یاد می شود. استرس عاملی است که بر کسب و کارها و سازمان ها هزینه های زیادی را وارد می کند و واقعیت این است که در سال ۲۰۱۵ عامل حدود ۳۷ درصد از مشکلات سلامتی ناشی از کار  و نیز باعث ۴۵ درصد از روزهای کاری از دست رفته است.

اگر نتوانیم سازمان ها و کسب و کارهای خود را در برابر همین یک بیماری؛ یعنی استرس! ایمن کنیم، به همین منوال و چه بسا بیشتر، متحمل ضرر و زیان هایی خواهیم شد و البته همکاران و کارکنانمان آسیب پذیرتر و فرسوده تر می شوند و این ضرر و هزینه های تحمیلی با شیبی فزاینده بیشتر و بیشتر خواهند شد.

پس برای اینکه بتوانیم حرکتی رو به جلو و توام با پیشرفت داشته باشیم، باید کارکنان و همکارانمان را توانمند کرده و « تاب آور » کنیم تا در نهایت سازمانی تاب آور داشته باشیم. تاب آوری در محل کار به معنی بهبود سریع بعد از مواجه شدن با مشکلات، رویارویی آرام و مطمئن با موقعیت های سخت و برگشت بعد از مشکلات و بحران های شغلی است. به این ترتیب یک نگرش و رویکرد تاب آورانه، کلید پیشرفت در کار است. افراد تاب آور، تیم ها و سازمان های تاب‌ آور را می سازند.

سازمان های تاب آور، سازمان هایی هستند که به خوبی از پس شوک ها، بحران ها، شکست ها، نوسانات و مشکلات بر می آیند.

حال به این موضوع بیندیشیم که داشتن یا نداشتن تاب آوری چه منافع یا مضراتی برای ما و سازمانمان در پی دارد؟

افراد و سازمان هایی که تاب آوری نیستند اعتماد به نفس لازم را ندارند و به فرسودگی شغلی مبتلا هستند و دارای عملکردهای ضعیف هستند. آنها فاقد خلاقیت هستند و همین امر باعث از دست دادن فرصت ها می شود. اصولا در تصمیم گیری ها مردد هستند و نشاط لازم را ندارند. این گونه افراد شغل خود را زیاد تغییر می دهند. اینگونه سازمان ها دارای جو منفی و بد بینی هستند و کارکنانشان تصویر مناسبی از کارفرما در ذهنشان ندارند.

در مقابل، افراد و سازمان های تاب آور؛ طبق تعریف افراد یا سازمان هایی هستند که بعد از رویارویی با مشکلات و شکست ها، سریع تر به حالت اول برمیگردند. این افراد و سازمان ها پتانسیل ها را شناسایی کرده و از آن ها استفاده می کنند و به دلیل توانمندی هایی که دارند خلاقیت و انعطاف پذیری بیشتری دارند. در این نوع سازمان ها تیم ها بهتر با هم کار می کنند و کارکنان زمان بیشتری را در محل کار خود سپری می کنند و به کار مشغول هستند و این یعنی فضای کار جذاب تر است. این افراد و سازمان ها اعتبار بیشتری را کسب می کنند.